طوفان   عبارت است از آشفتگی جوی با اختلال در فشار موجود با گستردگی طوفان ‎ های تورنادو (عرض 1 کیلومتر) تا گردبادهای حجیم (عرض 2 تا 3 هزار کیلومتر) را گویند.   گاه بر اثر حرکت شدید باد که در جریان دو جبهه هوای سرد و گرم تولید می ‎ شود به قدری شدّت آن زیاد است که به صورت امواج هوایی سریع به حرکت در می ‎ آید و در مسیر خود باعث قطع درختان، خرابی ساختمان ‎ ها و شکستن شیشه ‎ ها می ‎ شود و مناطق وسیعی را در هم می ‎‎ کوبد. سرعت حرکت طوفان گاه به صدها کیلومتر در ساعت می ‎ رسد.     طوفان ‎ ها، که در نقاط مختلف دنیا به صورت گردباد، بادهای دریایی و یا تند باد دیده می ‎ شوند، ممکن است گردبادی با سرعت چرخش 100 تا 400 کیلومتر در ساعت و سرعت جابجایی 50 تا 70 کیلومتر در ساعت ایجاد کنند. طوفان ‎ ها اغلب با باران ‎ های شدید و سیل همراه ‎ اند.   گردبادهای دریایی که از اقیانوس ‎ های مناطق حاره منشأ می ‎ گیرند قدرت تخریبی زیادی دارند. این گردبادها در اوایل تابستان و اواخر پاییز بیشتر دیده می ‎ شوند و معمولاً بین 7 تا 15 درجه عرض شمالی یا جنوبی در دو طرف خط استوا رخ می ‎ دهند. در این مناطق به طور متوسط سالانه 40 گردباد دریایی بزرگ ثبت می ‎ شود.   اعلام آگاهی قبل از وقوع طوفان، میزان مرگ و میر و ناتوانی را محدود نموده و مجروحین دارای جراحات سطحی و بی ‎ اهمیت خواهند بود.     انواع طوفان   الف) طوفان شن : عبارت است از صعود پرقدرت شن و ذرات گرد و غبار در اثر بادهای سخت و طوفانی که به سمت ارتفاعات به حرکت درمی ‎ آید.   ب) طوفان ‎ های رعد آسا : عبارت است از ابرهای کومولوس حجیمی که در آنها مراکز بارالکتریکی گسترش یافته است.   ج) طوفان شدید: عبارت است از طوفان ‎ های مخرب و متمرکز که در سطح زمین ایجاد می ‎ شوند علامت مشخص کننده این نوع طوفان ابرهای متراکم و پراکنده لوله ‎ ای شکل است که تا سطح زمین گسترش یافته و در مسیر خود مخرب ‎ ترین اثرات را ایجاد می ‎ کند.   د) طوفان ‎ های استوایی : این گونه از طوفان ‎ ها در دریاهای آزاد ایجاد شده و از ویژگی ‎ هاهی آن خسارات ناشی از بادهای شدید، ریزش شدید باران، امواج طوفانی دریا، امواج ساحلی شدید، سیل دریایی، سیل رودخانه ‎ ای،‌ رعد و برق و طوفان ‎ های رعد آسا است.   و) امواج طوفانی : بالا آمدن ناگهانی آب دریا در اثر وزش بادهای شدید و فشار کم اتمسفر، منجر به ایجاد امواج طوفانی می ‎ گردد. این امواج گاه با اسامی دریای طوفانی، امواج طوفانی با امواج ناشی از جزر و مد شناخته می ‎ شوند.           قبل از وقوع طوفان چه باید کرد؟   1- در مناطقی که توفان موسمی و مسبوق به سابقه است باید زمان خاص آن را، با توجه به اطلاعات قبلی، پیش بینی کرد.   2- از مقاوم بودن محل سکونت خود در برابر توفان مطمئن شوید. در مناطقی مانند حاشیه های کویر و مناطق بادگیر، تمام ساختمان ها باید گنبدی شکل ساخته شوند.   3- خطر شن روان در مناطق شنی و کویری از حوادث زیانبار است که با کاشتن و پرورش گیاهان خاص منطقه می توان آن را مهار کرد.   4- ذخیره آب و غذا (ترجیحاً به صورت کنسرو) به اندازه مصرف سه روز آماده کنید و در کیف نجات قرار دهید. در صورتی که غذا به صورت کنسرو نباشد باید هر دو هفته یک بار تجدید شوند.   5- پناهگاه مناسبی انتخاب کنید. زیرزمین منازل، زیر پله ها و یا وسایل سنگین و پابرجا، که دور از دیوارهای خارجی و پنجره ها قرار دارند، مکان های خوبی برای پناه گرفتن از توفان هستند.   6- اگر قصد تعمیر و اصلاح خانه خود را دارید باید به مستحکم کردن یک اتاق داخلی در مقابل بادهای توفانی توجه کنید.   7- درختان خشک شده و شاخه های پوسیده آنها را قطع کنید تا خطر افتادن تنه درختان بر روی خانه کاهش یابد.   8- با هم قرار ملاقات بگذارید تا بعد از توفان مطمئن شوید هیچ کس گم نشده است یا نیاز به کمک ندارد.   9- همواره بنزین در باک اتومبیل خود داشته باشید.   10- احتیاط های لازم برای پیشگیری از خطر وقوع حریق را به عمل آورید و به هیچ وجه در منزل مواد آتش زا نگهداری نکنید.   11- خانه، خانواده و اموالتان را در برابر توفان بیمه نمایید.     در صورت بروز طوفان   1. برای اطلاع از وضعیت و گرفتن دستورات لازم به رادیو، تلویزیون و یا اعلام بلندگوهای عمومی گوش فرا دهید.     2. پنجره ‎ های خانه را با تخته بپوشانید (بر روی پنجره ‎ های بزرگ و پهن به منظور پیشگیری از خرد شدن، نوار چسب ‎ های مناسب بچسبانید).   3. لوازم و ابزاری را که بیرون هستند به داخل بیاورید.   4. غذا و آب ذخیره کنید، رادیو و چراغ قوه همراه داشته باشید.   5. جریان برق، آب و گاز را قطع کنید (امکان شروع هر گونه حریق را از بین ببرید).   6. در منزل بمانید و به پنجره و درها نزدیک نشوید (به محکم ‎ ترین قسمت خانه پناه ببرید)   7. تماشای طوفان سهل ‎ انگاری است، وقتی که امواج طوفان درست بالای سر شماست مرحله آرامش است بزودی باد شدید از سمت دیگر بر خواهد خواست.   8. بعد از طوفان به خارج از منزل نروید (به آرامش پس از وقوع طوفان اعتماد نکنید، این آرامش بیش از چند دقیقه طول نخواهد کشید،‌ در داخل منزل و پناهگاه باقی بمانید زیرا طوفان شدید از جهت مخالف باز خواهد گشت).   9. جز در مواقع ضروری رانندگی نکنید.   10. اگر فرصت ندارید به پناهگاه بروید در نزدیکترین نهر یا جوی آب دراز بکشید و سر خود را با دست بپوشانید.   11. به دلیل نامنظم بودن طوفان ‎ های استوایی، اغلب اوقات پیش ‎ بینی محل و زمان دقق وقوع طوفان غیرممکن است.   12. چنانچه دستور ترک محل صادر شود، باید فوراً به آن عمل نمایید.   13. از ساحل و سایر مناطقی که احتمالاً در معرض خطر جزر و مد است دور شوید، طوفان ممکن است موجب جاری شدن سیل گردد پس، از جاده ‎ هایی استفاده کنید که از رودخانه ‎ ها دور باشند.   14. درجه برودت یخچال را افزایش دهید تا در صورت قطع برق، مواد غذایی برای مدت طولان ‎ تری قابل نگهداری باشند.   15. اثاثیه خارج از منزل را به داخل منزل بیاورید (سطل زباله – آنتن و ...).   16. از تلفن فقط در موارد ضرورت استفاده نمایید.   17. بعد از بروز طوفان از مناطق خطر و آسیب ‎ دیده دوری نمایید.   18. اگر احساس می ‎ کنید که به سقف خانه فشار می ‎ آید و در حال خراب شدن است پنجره ‎‎ ای را باز کنید.       رعایت نکات ایمنی هنگام وقوع طوفان   1- جریان برق، آب و گاز را با رعایت اصول ایمنی قطع کنید.   2- فوراً دستگاه های گازسوز یا نفت سوز را خاموش کنید.   3- اگر وقت کافی دارید پنجره های منزل خود را با تخته های محکم ببندید ؛ می توانید برای تقویت پنجره ها از نوار چسب استفاده کنید.   4- برای حفاظت درهای بیرونی از بست های قوی استفاده کنید.   5- از در و پنجره دور شوید تا از خطر پرتاب شیشه شکسته در امان بمانید. مراقب درختان و تیرهای برقی که آسیب دیده و یا احتمال سقوط دارند باشید.   6- هر چیزی را که ممکن است در داخل و خارج خانه به اطراف پرت یا شکسته شود در جای خود محکم کنید.   7- اگر مقامات مسئول به شما توصیه کرده اند که محل مسکونی تان را تخلیه کنید این کار را فوراً انجام دهید.   8- اگر در خارج از منزل گرفتار توفان شدید، فوراً به پناهگاه بروید. به عنوان آخرین چاره در یک گودال، حفره یا مجرای آب بخوابید.   اگر قصد تعمیر و اصلاح خانه خود را دارید باید به مستحکم کردن یک اتاق داخلی در مقابل بادهای توفانی توجه کنید.   9- اگر هنگام وقوع توفان داخل اتومبیل هستید در سمت راست جاده و در محل مطمئنی توقف نمایید و موتور خود را خاموش کنید. جهت وسیله نقلیه را در مسیر باد قرار دهید. سپس پنجره اتومبیل را کمی پایین بیاورید تا تعادل فشار در اتومبیل بر قرار شود.   10- اگر امکان خارج شدن از اتومبیل و پناه بردن به نقطه امن وجود دارد این کار را انجام دهید.   11- چون بعد از توفان های شدید خطر سیل و طغیان آب های جاری و راکد وجود دارد اصولی را که در مورد سیل گفته شد حتماً رعایت کنید.   12- به یاد داشته باشید اگر آرامش خود را حفظ کنید در موارد اضطراری بهتر عمل خواهید کرد.   13- سواحل و ساختمان های بلند را ترک کنید زیرا این مکان ها خطرناک هستند. در ساختمان های کم ارتفاع یا زیرزمین ها و پناهگاه ها پناه بگیرید.     در هنگام وقوع طوفان یا اعلام وقوع طوفان   1. وقتی که در ناحیه شما طوفان ‎ های توأم با رعد و برق وجود دارد، برای دستیابی به آخرین اطلاعات اضطراری که از سوی مقامات مسئول محلی اعلام می ‎ شود، رادیو و یا تلویزیون خود را روشن نمایید. گوش به زنگ شنیدن (جدیدترین) اطلاعیه ‎ های منتشره در مورد احتمال وقوع گردباد، یا اعلام وقوع گردباد باشید.   2. سیستم هشدار در مورد گردباد که در محله یا منطقه شما موجود می ‎ باشد را بشناسید. اکثر نواحی مستعد گردباد به یک سیستم آژیر مجهز می ‎ باشند. فرق بین نوع آژیر در هنگام احتمال وقوع گردباد با اعلام وقوع گردباد را بشناسید.   3. وضعیت احتمال وقوع گردباد وقتی اعلام می ‎ شود که شرایط آب و هوایی مستعد ایجاد گردباد باشد، برای مثال در طی یک طوفان شدید توأم با رعد برق.   4. مواظب وضع هوا باشید و آماده باشید که در صورت بدتر شدن اوضاع فورا پناه بگیرید. وضعیت اعلام وقوع گردباد وقتی اعلام می ‎ شود که قیف گردباد مشاهده شود یا توسط رادار مشخص گردد. فورا باید پناه بگیرید.   5. از آنجایی که گردبادها اغلب با طوفان ‎ های تندری همراه می ‎ باشند، هر گاه که احتمال وقوع یک طوفان توأم با تندر برود یا این طوفان به وقوع بپیوندد، باید به تغییرات اوضاع هوا، به طور جدید توجه نماییم. وضعیت احتمال وقوع طوفان تندری شدید به این معنی است که امکان وقوع طوفان تندری شدید در ناحیه شما وجود دارد.   6. باتری ‎ های تازه (نو) و یک رادیو یا تلویزیون که با باتری نیز کار می ‎ نماید، در دسترس قرار دهید. اغلب در طی طوفان ‎ های تندری – درست زمانی که اطلاعات در مورد اعلام وضعیت هوا بیش از همیشه موردنیاز است – جریان برق قطع می ‎ شود.   7. برخی گردبادها به سرعت،‌ بدون زمانی برای هشدار اعلام وقوعشان و گاهی بدون همراهی طوفان توأم با تندر، ظاهر می ‎ شوند. زمانی که مواظب گردبادهایی که سریع پدیدار می ‎ شوند هستید، باید بدانید که نمی ‎ توانید مطمئن باشدی که قیف گردباد را حتما خواهید دید چون امکان دارد ابرها با بارش باران مانع دید شوند.     رعایت نکات ایمنی بعد از وقوع طوفان   1- برای کسب اطلاعات و دستورالعمل ها به رادیو گوش دهید و از دستورهای آن پیروی کنید.   2- کمک های اولیه را به افراد آسیب دیده یا گرفتار برسانید و در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهید. پارگی نسوج، فرو رفتن جسم خارجی در بدن، سوختگی، گزش حشرات، ناراحتی های گوارشی پس از وقوع توفان شایع است که در مناطق توفان خیز بایستی آمادگی لازم برای کمک به مصدومینی که دچار این نوع صدمات و ناراحتی ها هستند پیش بینی شود.   3- از منطقه خسارت دیده دور شوید مگر آن که از شما درخواست کمک شود یا این که بتوانید کمک کنید.   4- از سیم های آویزان برق دور شوید و این موارد را به مقامات مسئول اطلاع دهید.   5- منابع اصلی آب و شبکه های تخریب شده فاضلاب را به مقامات مسئول گزارش دهید.   6- به توصیه های مأموران امداد توجه کنید .