عوارض و خطرات مصرف بی رویه داروهای مسکن

« داروهای مسکن غیر استروییدی »

*عوارض،مراقبت ها،توصیه ها و روش های جایگزین

امروزه بطور فزاینده در جهت رفع یا کاهش انواع درد از فراورده های تسکین بخش ‌ مختلف استفاده می شود. برخی ازمصارف بدنبال توصیه اقوام ،آشنایان افراد فاقد صلاحیت علمی وبدون در نظر داشتن شرایط خاص افراد انجام می شود.در صورتیکه مصرف برخی از دارو ها با توجه به بیماری های گوناگون سبب تشدید عوارض جنبی یا تداخل داروئی شده و ضرر این موضوع از منافع آن فزونی می یابد.

متاسفانه مصرف بی رویه وبدون درنظر داشتن سوابق بیماری و زمینه های جسمی درافراد موجب خطرات فراوانی می شود. از جمله عوارض داروهای مسکن غیراستروییدی نظیرآسپرین ،بروفن ،پیروکسیکام ملوکسیکام ،دیکلوفناک ،ایندومتاسین ،تولمیتین ،مفنامیک اسید و...... می تواند موجب وزوز گوش و تاثیر بر شنوایی ،بروز انواع افزایش حساسیت ، تشدید آسم، عوارض گوارشی نظیر زخم و یا خونریزی معده واثنی عشر ،بیماری کبدی ،مستعد نمودن برای کاهش انعقاد پذیری و خونریزی پوستی – مخاطی و آسیب های کلیوی ،قلبی و عروقی شود. مصرف بیش از حد استامینوفن هم از طریق تبدیل آن به موادی نظیر استالدیید میتواند موجب آسیب و تخریب بافت کبد شود.

هرچند بطور استثناء مصرف آسپرین در برخی از بیماران قلبی موجب پیشگیری از ایجاد لخته های خونی و کاستن از انقباض و انسداد عروق درمحل های تنگی های عروق قلبی می شود ولی برخی ازمطالعات علمی نشانگر این است که مصرف بی رویه عمده مسکن ها خطر ابتلا به سکته قلبی را در افراد مبتلاء به بیماری قلبی و حتی افراد سالم را دربر دارد.

از طرفی در سنین میانسالی و سالمندی بروز و ابتلای همزمان به بیماری های دیابت ،آرتروز مفصلی و فشار خون شایع بوده و در بسیاری از افراد بطور همزمان بیماری های مذکور مشاهده می شود. با توجه به تجویز مسکن ها (ضد درد های غیر استروییدی) ، برای کاهش درد های آرتروز و مصرف مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین(نظیر انالاپریل و کاپتوپریل) برای کنترل فشار خون در افراد دیابتی ،تداخل اثر وافزایش خطر عوارض داروهای ذکر شده دور از انتظار نیست . نحوه تداخل این داروها براساس مکانیسم اثر آنها بر روی سیستم عروق آوران و وابران واحد های تصفیه کننده خون در کلیه (گلومرول) می باشد بطوریکه یکی از این ترکیبات موجب تنگ شدن شریان تغذیه کننده (آوران ) شده و دیگری موجب گشاد شدن شریان وابران می شود ودر نهایت سیستم تصفیه خون کلیه دچار افت فشار و نقص عملکرد خواهدشد. چنین اتفاقی میتواند موجب نارسائی ناگهانی کلیه شود که عارضه ای بسیار پر خطر است. لذا در مصرف مواد داروئی و مسکن ها سوابق بیماری ها وداروهای مصرفی را باید درنظر داشت.

*راهکار های مدیریت کاهش عوارض

با توجه به اینکه در اکثر موارد مصرف مسکن‌های قوی بی‌دلیل بوده و یا روش های کم خطر برای کاهش درد وجود داشته است قبل ازمصرف مسکن های داروئی رایج می توان روش های تسکینی جایگزین و کم خطر دیگر از جمله استراحت و حذف عوامل تشدید کننده درد را بکار گرفت . بهره گیری ازعوامل فیزیکی مثل کمپرس سرد وگرم ، مدالیته هایی نظیر لیزر، امواج زیر قرمز ،طب سوزنی در درد های اسکلتی عضلانی دارای فواید بیشتری جدای از کاهش درد است.

درد های شدید ناشی از آسیب ریشه های عصبی نظیر فتق دیسک گردنی و یا آسیب های رشته های عصبی ناشی از تصادفات و جراحات را از طریق تزریق و بلوک عصبی و یا تخریب پایانه های عصبی با امواج خاص قابل درمان هستند.

استفاده از دمجوش های گیاهی نیز برای انواع سردرد وبرخی از درد های التهابی توصیه می شود. سایر فراورده های گیاهی بصورت خوراکی و یا مالیدنی نیز در درمان دردهای عمومی و عضلانی کاربرد دارند .برخی از ترکیبات ضد التهاب وانتی اکسیدان گیاهی نظیر زنجبیل ،پودر سنجد،زرد چوبه وانواع روغن های گیاهی نظیر کنجد ، کانولا،کتان ،سویا ، شاهدانه، فلفل وانگور قرمز در درمان دردهای اسکلتی و عضلانی و التهابی نقش دارند. بابونه ، اسطوخودوس ، از فراورده هایی هستند که در تسکین انواع درد های احشایی مورد استفاده قرار می گیرند.

درصورت نیاز به تسکین بیشتر می توان از فراورده های موضعی نظیر کرم ،پماد و ژل های مسکن بهره مندشد .ژل کاپسسین (فلفل) که دارای ترکیباتی ضد ماده مولد درد به نام ماده P میباشد در تسکین دردهای عضلانی و مفصلی موثر است تنها عارضه قابل ذکر آن ایجاد قرمزی و حساسیت پوستی در برخی از افراد حساس است که باید قبل از مصرف وسیع مقداری اندک از آن را به بخشی از پوست ناحیه ساعد مالید و در صورت عدم حساسیت می توان این ژل را استفاده نمود. در نهایت در صورت رفع نشدن درد می توان از خفیف ترین مسکن ها با حداقل دز (مقدار) درمانی و برای دوره کوتاه بهره جست و در صورت تداوم درد بصورت تدریجی و منقطع از فراورده های خوراکی وتزریقی استفاده نمود.

اضطراب ونگرانی از عوامل تشدید کننده انواع درد های سوماتیک (جسمی) و نروپاتیک (عصبی) می باشند . لذا کاهش استرس و اضطراب و بکارگری روش های ریلکسیشن (آرام تنی) می تواند در کنترل درد نقش همی را ایفاء نماید.

در هر صورت پس از مصرف فراورده های خوراکی و تزریقی می بایست همیشه مراقب علائم مربوط به عوارض داروئی ناخواسته این گروه داروئی بود تا در صورت بروز در مراحل اولیه به مقابله و درمان لازم اقدام نمود. در مورد کاهش انعقاد خون و بروز خونریزی های گوارشی نظیر درد معده و سوء هاضمه ،وجودمدفوع تیره و قیری رنگ و شل از علائم اولیه هستند. خونریزی هایی بشکل لکه های قرمز و ریز پوستی می تواند خود بخود و یا بدنبال ضربه ایجاد شود که معمولا این لکه ها بدون درد وخارش هستند. خونریزی غیر معمول از لثه ها حین مسواک زدن ، از علائم کاهش انعقاد پذیری می باشد. بروز حساسیت های غیر معمول پوستی نظیر خارش و تاول یا تورم وندرتا تنگی نفس نیز از وجوه حساسیت ایجاد شده توسط این داروها هستند.