چطور شد که ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم تصمیم به برگزاری هفته پیشگیری از مسمومیت ها نمود؟

شیوه جدید زندگی ماشینی و دسترسی آسان به انواع مواد شیمیایی، داروها، سموم و ... بدون داشتن اطلاعات کافی از نحوه نگهداری، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهای مربوط به آن، شیوع مسمومیت های اتفاقی و تعمدی را در جامعه به میزان زیادی افزایش داده است.
بسیاری از ضایعات ناشی از بروز مسمومیت ها به سادگی قابل پیشگیری می باشند و با نگاهی نو به روند آموزش نحوه پیشگیری از مسمومیت ها و توجه به این نکته که "شاید قربانی بعدی یکی از انواع مسمومیت من یا خانواده من باشد" هیچگاه خطر را از خود دور نخواهیم دید. چراکه یک لحظه غفلت خصوصاًدر کودکان می تواند منجر به عوارض دائمی وآزار دهنده ناشی از مسمومیت شود.
وقوع مسمومیت های حرفه ای حاد و مزمن در کارگران شاغل در کارخانجات صنایع شیمیایی از یک سو و استفاده از وسایل گاز سوز و مواد شیمیایی و شوینده در منازل و فقدان آگاهی های کافی در اغلب خانواده ها از سوی دیگر، خطرات جدی را متوجه آنان می کند. خصوصاً کودکان زیر 5 سال بر اساس آمار، صدمه پذیرترین گروه به شمار می روند.
همچنین جوان بودن جمعیت کشور و مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با آن و همچنین سوء مصرف مواد مخدر، تعداد مسمومیت های عمدی از جمله خودکشی را نیز افزایش داده است. به طوری که بسیاری از افراد بدون توجه به باورهای مذهبی و سایر عواقب اجتماعی و خانوادگی، اقدام به خودکشی می نمایند. اگرچه بسیاری از این مسمومیت ها توسط گروه پزشکی کنترل شده و به مرگ منتهی نمی گردد ولیکن خسارات جبران ناپذیری را به پیکره اقتصاد، سلامت و بهداشت جسمی و روانی جامعه و خانواده ها وارد خواهد نمود.
آمار بالای مصرف داروها در جامعه از یک سو احتمال بروز تداخلات دارویی را بالا خواهد برد و از سوی دیگر اشتباهاتی که ضمن تجویز و مصرف دارو به صورت ناخواسته صورت می گیرد ممکن است بیمار را به سمت مصرف مقادیر بالاتر از دوز درمانی و متاسفانه عوارض ناشی از مسمومیت با داروها سوق دهد. این امر خصوصاً در مصرف دارو توسط سالمندان حائز اهمیت است.
دسترسی آسان به دارو در منازل و عدم نگهداری صحیح آنها همراه با افزایش تعداد بیماران افسرده و آگاهی عامه مردم از قابلیت کشندگی برخی داروها، متاسفانه جامعه را نسبت به مسمومیت های ناشی از داروها خصوصاً شکل تعمدی آن آسیب پذیرتر نموده است.
ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو، پس از نامگذاری هفته نخست آبان ماه به عنوان "هفته پیشگیری از مسمومیت ها" در سال 1385، با مشارکت تمامی معاونت های غذا و دارو دانشگاههای علوم پزشکی کشور، هر سال اقدام به برگزاری فعالیت آموزشی- فرهنگی " هفته پیشگیری از مسمومیت ها" می نماید.
امید است با برنامه ریزی منسجم و حمایت مسئولین محترم، سازمان غذا و دارو و دانشگاههای علوم پزشکی کشور همراه با همکاری و مداخله دیگر سازمانها و نهاد های مرتبط با موضوع مانند صدا و سیما، شهرداری، وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی و ... به اصلی ترین اهداف برگزاری هفته مذکور که همان سلامت جامعه و کاهش مرگ و میر ناشی از مسمومیت ها می باشد نائل شود.
 
کمی در مورد آمار مرگ و میر ناشی از مسمومیت و ضرورت تکرار آموزشهای نحوه پیشگیری از مسمومیت ها در کشورمان صحبت کنید.
از آنجا که معتبرترین ارگان و منبع ارائه آمارهایی در این زمینه، سازمان پزشکی قانونی کشور می باشد، جادارد تا در همین جا از این سازمان به دلیل تعامل سازنده ای که با سازمان غذا و دارو در طی سالهای اخیر داشته است و آمارهای هشدار دهنده مرگ متعاقب انواع مسمومیت را در اختیار ما و جامعه قرار داده است کمال تشکر را بنماییم.
در طی سه سال 1389 تا 1391، به ترتیب 6035 نفر، 6176 نفر و 5414 نفر از هموطنانمان در اثر بروز انواع مسمومیت جان باخته اند. بیشترین مسمومیتی که در این سالها منجر به فوت شده است، مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد مخدر بوده است. به این ترتیب که بین 50 تا 60 درصد از مرگ و میر در هر سال به دلیل استعمال مواد مخدر حادث شده است.
رتبه بعدی مرگ و میر با 15 تا 25 درصد، در اختیار انواع سموم از قبیل قرص برنج، سموم دفع آفات نباتی، الکل، جونده کشها و سیانور و دیگر سموم بوده است که از این میان قرص برنج (نیمی از موارد) ، سموم دفع آفات نباتی و الکل جلودار مسمومیت های منجر به مرگ می باشند. بر اساس گزارشات بیمارستان لقمان حکیم تهران، از میان 933 مورد مسمومیت مراجعه شده به بخش مسمومین بیمارستان لقمان حکیم تهران در سال 1390، 391 مورد آن منحصر به مسمومیت با قرص برنج بوده است که با توجه به ممنوعیت خرید و فروش این سم در سطح عرضه و قاچاق بودن آن، تعداد مسمومین قابل توجه است و پیگیری و اعمال نظارت شدیدتری را طلب می کند چرا که پنجاه تا شصت درصد از آمار مرگ ناشی از سموم به همین سم اختصاص دارد.
 
مسمومیت ناشی از منوکسید کربن عامل 10 تا 13 درصد از مرگهای ناشی از مسمومیت می باشد. که با توجه به آغاز فصل سرما، باید به این نکته توجه بیشتری نمود. همانطور که به خاطر دارید، سال گذشته به جهت از دست دادن چند تن از همکاران متخصص پزشکمان در اثر بی توجه به نکات ایمنی در استفاده از وسایل گاز سوز، سال بدی برای جامعه پزشکی به شمار می رفت.
بر اساس گزارشات، در طی ده سال گذشته، از سال 1381 تا 1390، شاهد سیر صعودی مسمومیت های منجر به فوت ناشی از دارو می باشیم. آمار بدست آمده از مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم  کشور کماکان درصد بالایی از مسمومیت دارویی یعنی شصت تا هفتاد درصد از کل مسمومیت های ثبت شده در این مراکز را نشان می دهد. جالب است بدانید بر اساس آماری که همکاران ما از بیمارستان کودکان مفید ارائه داده اند در 2 سال و نیم گذشته 52 مورد کودک مسمومیت به این بیمارستان مراجعه کرده اند که 79 درصد این مسمومیت ها در اثر مصرف اتفاقی و غیر تعمدی دارو بوده است. گرچه مرگ ناشی از مسمومیت با سموم در سال 90 کاهش نشان می دهد، ولی تعداد مسمومیت های ناشی از قرص برنج مراجعه کننده به بیمارستان مرجع مسمومیت ها در تهران (بیمارستان لقمان)، در شش ماهه اول سال 91 نسبت به مدت مشابه در سال 90، افزایش نشان داده است.
با بیان این آمار تکان دهنده، نه تنها ضرورت فرهنگ سازی و آموزش عمومی بدیهی به نظر می رسد، بلکه آموزش تخصصی به گروه پزشکی و اجباری شدن آموزش درمان مسمومیت ها بر ای دانشجویان پزشکی ضرورت می یابد. هدف ما از برگزاری هفته پیشگیری از مسمومیت ها در هر سال هم همین است تا با یادآوری نکات بسیار ساده ای، جامعه را تشویق به انجام و رعایت آن نماییم و بتوانیم موارد مسمومیت را به حداقل برسانیم.


 
پس به طور کلی هدف از برگزاری هفته پیشگیری از مسمومیت چیست؟

نامگذاری هفته ای به نام هفته پیشگیری از مسمومیت ها می تواند در امر آموزش و اطلاع رسانی کلیه اقشار جامعه و به تبع آن کاهش موارد مسمومیت های اتفاقی و تعمدی مفید واقع شود و با توجه به محدودیت تختهای بیمارستانی و هزینه های بالای دارو و درمان، می تواند به کاهش هزینه های درمانی کمک شایانی نماید؛ درعین حال به میزان قابل توجهی سبب ارتقاء سطح سلامت و بهداشت عمومی جامعه شود. بطور کلی اهداف برگزاری این هفته عبارت است از: ارتقاء فرهنگ و دانش عمومی جامعه در خصوص پیشگیری از مسمومیت ها و نحوه اجرای آن در محیط منزل و کار، آموزش نحوه انجام اقدامات اولیه و ضروری درمانی در هنگام بروز مسمومیت، ارتقاء سطح سلامت و بهداشت عمومی جامعه، کاهش مرگ و میر ناشی از مسمومیت ها، کاهش مراجعه به اورژانس ها، ارتقاء دانش جامعه در خصوص داروها، مواد شیمیایی و سموم، آموزش در جهت پیشگیری از مسمومیت های اتفاقی و شغلی، کاهش هزینه های مربوط به درمان مسمومیت های دارویی و شیمیایی در جامعه، آموزش نحوه برخورد با موارد مسمومیت در منزل، آموزش عمومی نحوه برخورد با حوادث شیمیایی.

 
چراهفته نخست آبان ماه را برای این منظور انتخاب نموده اید؟

به همین منظور در بسیاری از کشورها هفته ای را به مناسبت پیشگیری از مسمومیت ها در نظر گرفته اند. در ایالات متحده بیش از 70 سال است که هفته سوم مارس (26-19 مارس) و دقیقاً یک هفته قبل از هفته پاکیزگی عمومی را (به منظور استقبال از بهار) به نام هفته پیشگیری از مسمومیت ها نامگذاری نموده اند.
در سه سال ابتدایی برگزاری هفته مذکور توسط وزارت بهداشت ایران، ما هم این هفته را در اسفند ماه برگزار کردیم ولی پس از آن با در نظر گرفتن شرایط خاص جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی ایران، نزدیکی و تعدد مناسبت های مرتبط با سلامت در پایان سال و عید نوروز، مقرر شد هفته اول آبان ماه به عنوان هفته «پیشگیری از مسمومیت ها»  نامگذاری شود تا در این هفته در خصوص راه های پیشگیری از بروز انواع مسمومیت ها و چگونگی کنترل آن و نحوه انجام اقدامات اولیه در مواجهه با فرد مسموم، اطلاع رسانی و آموزش عمومی به صورت وسیع و گسترده ای انجام پذیرد.

 
همکاران شما به جز در وزارت بهداشت چه ارگانهایی می باشند؟

بدیهی است در اجرای این برنامه بسیاری از ارگانها و سازمانهای دولتی و برخی شرکت های خصوصی      می توانند همکار ما محسوب شده و در این برنامه فرهنگی- اجتماعی مشارکت نمایند.
بدیهی است در اجرای این برنامه، ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم علاوه بر بهره گیری از مشارکت و فعالیتهای معاونت های غذا و دارو دانشگاههای علوم پزشکی، از همکاری بسیاری از وزارتخانه ها و سازمانها بهره جسته است که از آن بین می توان به سازمان پزشکی قانونی کشور، سازمان نظام پزشکی کشور(انجمن سم شناسی و مسمومیتهای ایران و انجمن پزشکان کودکان ایران) ، معاونت های غذا و داروی دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور، بیمارستان لقمان حکیم تهران، شهرداری ها، سازمان آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و سازمان صدا و سیما اشاره کرد.
در این هفته اهداف اطلاع رسانی از طریق چاپ بروشورها و پمفلت های آموزشی، نصب بیلبوردهای آموزشی در خیابان ها، توزیع پوسترهای جذاب و آگاهی دهنده در مراکز آموزشی- درمانی، دانشگاهها، مراکز آموزش عالی، کارخانجات، مؤسسات، مدارس، مساجد و عملیات وسیع اطلاع رسانی از طریقه رسانه های عمومی شامل روزنامه ها، رادیو و تلویزیون، ارسال پیامک به تلفنهای همراه، برپایی نمایشگاه و مسابقه نقاشی، درج پیامهای مربوط به هفته پیشگیری از مسمومیت ها در سربرگ های اداری، قبوض آب و برق و فیش حقوقی کارمندان و موارد مشابه حاصل می شود.