خیلی از روابط خانوادگی و خیلی از دوستی ها به خاطر غیبت از بین می رود ،می توان به جای غیبت به روش صحیح انتقاد کرد .

  در این مقاله با صرف نظر از جنبه گناه بودن غیبت و عذاب اخروی آن ، تنها به بررسی بعد اخلاقی غیبت و تاثیر منفی آن در خانواده پرداخته و سعی شده با توصیه و آموزش انتقاد، از ایجاد زمینه های غیبت پرهیز دهد .

  آسیبهای غیبت در خانواده و فامیل

  اگر در رابطه های قطع شده فامیلی تحقیق کنیم و به ریشه های آن برسیم ، غیبت را از اساسی ترین ارکان آن خواهیم یافت. در بین ما معمولا مشکلاتی وجود دارد که می توانیم منطقی با آنها برخورد کنیم و برای حلشان فکر چاره کنیم یا با آنها بسازیم . اما وقتی پای غیبت وسط می آید از مشکلات معمولی ، عواطف منفی سخت پدید می آید و دیگر حل مشکلات هم محال می شود. لذا قطع روابط و پاک کردن صورت مسئله تنها راهی است که باقی می ماند .

  غیبت به قلب عاطفی خانواده زخم خواهد زد ، هر چند اعضای آن هر روز دور هم جمع شوند. غیبت بین اعضای خانواده شکاف عاطفی ایجاد می کند و به جای تقویت احساسات دوستانه ، خشم آنها را نسبت به هم تقویت خواهد نمود . به وسیله غیبت یک احساس منفی تکثیر می شود و در قلبهای همه شرکت کنندگان در غیبت سرایت می کند . غیبت همیشه حامل یک انرژی منفی است و اگر چه همان لحظه آسیبهایش را نشان ندهد، مثل زخم پنهانی است که قطعا روزی سرباز خواهد کرد . از همه مهمتر غیبت همیشه مولد بدبینی است. هر چه بیشتر غیبت کنیم بیشتر همه آدمها را بد خواهیم دید . در این صورت هم اعتمادمان در ارتباط برقرار کردن کمتر می شود و هم جراتمان در نزدیک شدن به هم .

  چرا غیبت می کنیم :

  غیبت می کنیم چون خشمگین و رنجیده ایم اما بلد نیستیم چگونه به طریقه ای صحیح خشممان را از بین ببریم. آدمهای قوی و معتدل وقتی اصلاح در اخلاق یا رفتار کسی را لازم ببینند، انتقاد می کنند اما ضعیفها و آنها که قلبشان بیمار شده است به غیبت پناه می برند و با غیبت احساسات خشم آلود خود را تعدیل می کنند. از حضرت علی علیه السلام روایت شده است که غیبت کوشش شخص عاجز است(.الغیبه جهد العاجز . تصنیف غررالحکم و دررالکلم ،221)

  کسی غیبت می کند که شهامت ندارد در حضور فرد از رفتار او انتقاد کند. لذا اگر چه ساکت است، آرام و راضی نیست و با غیبت احساسش را تخلیه می کند. اما از آنجا که هنگام غیبت، فرد غیبت شونده حضور ندارد، می تواند مبالغه کند و حدس و گمان خود را نیز به آن اضافه کند، لذا بیشتر غیبتها با تهمت همراهند.

  البته گاهی غیبت تبدیل به یک عادت و سرگرمی می شود. در چنین فضایی افراد به تدریج، از جاده تعادل اخلاقی خارج می شوند و به قول روانشناسان، شخصیتهای سخت پیدا می کنند. این شخصیتها به گونه ای هستند که به هر طریقی هم با آنها رفتار کنی و هر اندازه سعی کنی با آنها منطقی برخورد کنی، باز هم با استعداد ویژه ای که دارند، یک راهی پیدا می کنند تا از رفتار شما ایراد بگیرند و نیت بدی را به شما نسبت دهند .

  برای جلوگیری از غیبت ، انتقاد کردن را یاد بگیریم :

  اگر قرار است کسی را یکبار ببینیم مثل همسفر، رهگذر و ... بهتر است بدرفتاری او را تحمل کنیم و بگذریم. اما اگر قرار است با کسی برای مدتی طولانی زندگی کنیم باید راه درست انتقاد کردن را یاد بگیریم .

  وقتی زندگی ما با دیگرانی مثل اقوام همسر ،همسایه ، همکار و ... چنان در هم پیچیده است که مجبوریم دائما با هم در تعامل باشیم، باید بتوانیم ارتباطی صحیح و سازنده با هم برقرار کنیم. در ارتباطهای سازنده مشکلات به راحتی حل می شود. از جمله کاراکترهای ارتباط سازنده، وجود شهامت انتقاد بین طرفین است .

  اگر به گونه ای هستید که هر چه دیگران شما را آزار دهند ساکت و ظاهرا آرام باقی می مانید و عکس العمی انجام نمی دهید، به غیبت گرایش پیدا خواهید کرد. زیرا صبر و تحمل شما هم حدی دارد. اما لزومی ندارد که یا تحمل کنید یا دعوا راه بیندازید. یاد بگیرید چگونه انتقاد کنید .

  وقتی یک رفتار دائما شما را می رنجاند باید آن را اصلاح کرد. بهترین راه آن هم این است که منطقی و بدون داشتن لحنی خصومت آمیز یا مبالغه در بیان احساس و ... حرفتان را به عنوان نظر خودتان مطرح کنید این طوری مودبانه تر به نظر می رسد .

  ممکن است در حین صحبت کردن شدیدا دچار انفعالات روحی ، هیجانات درونی، سرد شدن دستها ، عرق کف دست و پیشانی و .... شوید. باید به این حالات تسلط پیدا کنید و البته حواستان باشد لحن عصبی پیدا نکنید. وقتی منطقی و مودبانه صحبت می کنید نگران هیچ چیز نباشید و همیشه به یاد داشته باشید انتقاد کردن صحیح و منصفانه یک مهارت است و مهارت هم با تمرین تمرین و تمرین حاصل می شود پس اگر با یک تجربه به نتیجه دلخواه نرسیدید دلسرد نشوید ولی باید دائما نوع رفتار خود را چک کنید و از صحیح بودن انتقادتان مطمئن شوید و در صورت اشتباه کردن، مسئولیت رفتارمان را بپذیریم و از عذرخواهی کردن نترسیم.

  در صورتی که تمامی جوانب چون احترام و منطق را در گفتگو رعایت کرده اید، دیگر انتقاد شکل زشتی پیدا نمی کند. البته اینکه مورد تایید طرف مقابل قرار گیرید تضمینی ندارد، اما به هر حال با این روش او را از احساس ، طرز فکر و قضاوت خودتان مطلع ساخته اید. لذا احتمال تکرار رفتار ناراحت کننده بسیار کمتر خواهد شد .

  منابع:

  سایت تبیان

  مهارتهای زندگی ، نویسنده: سید حمید آتش پور ، انتشارات : ابوعطا

  معرفی مختصر کتاب: در این کتاب نویسنده تلاش کرده است با معرفی و شرح مهارتهایی از قبیل نقد موثر، پذیرش انتقاد، مقابله کردن با سرزنش، پرهیز از مقایسه کردن، کنترل خشم و... به روش های اصلاح رفتار های آزار دهنده اشاره کند و اینکه چقدر از مشکلاتی که افراد با آنها دست و پنجه نرم می کنند مربوط به عادت های رفتاری غلطی است که بدون توجه به اشتباه بودن آنها و فقط صر ف عادت انجام می دهیم و اینکه با کمی تمرین می توان مجهز به سلاح های ساده ای شد که آثار معجزه آسایی دارند .

  هدی مطهری

  کارشناس ارشد روانشناسی بالینی