پدیکولوزیس

  مقدمه :

  وجود شپش سر، بدن و شپشک عانه را روی بدن شخص آلوده پدیکولوزیس می نامند .

  بیماری در هر دو جنس (زن و مرد) دیده می شود اما بطور شایع تر در دختر بچه ها دیده می شود.

  شیوع سنی خاصی ندارد اما شپش سر بیشتر در بچه ها دیده می شود.

  تعریف شپش‌ ( Pediculus ) :

  شپش‌، انگل‌ بیرونی‌ پستانداران‌ وپرندگان‌ است‌. این‌ حشره‌های‌ بدون‌ بال‌به‌ شدت‌ می‌گزند و آفت‌های‌ مزاحمی‌هستند. شپش‌های‌ آلوده‌ کننده‌ انسان‌ به‌سه‌ نوع‌ شپش‌ تن‌، شپش‌ سر و شپش‌زهار (عانه‌) تقسیم‌ بندی‌ می‌شوند.

  شپش‌ انسان‌ در هر جای‌ جهان‌ که‌استاندارهای‌ بهداشتی‌ پایین‌ باشدانسان‌ را آلوده‌ می‌کند، ولی‌ در مناطق‌سردسیر بیشتر از مناطق‌ دیگر این‌آلودگی‌

  وجود دارد .

  انسان تنها مخزن این حشره است

  سیر زندگی‌ :

  سیر زندگی‌ شپش‌ شامل‌ سه‌ مرحله‌است‌:

  1 - تخم‌: که‌ به‌ آن‌ رشک‌ گویند،ممکن‌ است‌ متعدد و منفرد باشد وتوسط ماده‌ چسبنده‌ به‌ موها و لباسهابچسبد. رشک‌ کوچک‌، سفید،تخم‌مرغی‌ شکل‌ است‌ که‌ در یک‌ انتهامسطح‌ و گود و در انتهای‌ دیگر نقطه‌ای‌می‌باشد.هر شپش‌ ماده‌ در مدت‌ 4 تا 9 روزسیصد تخم‌ می‌ریزد و تخمها در شرایطدمای‌ مناسب‌ 22 درجه‌ سانتی‌گراد وبالاتر در مدت‌ دو تا سه‌ روز باز می‌شوند.

 
2 - لارو یا نمف‌: پس‌ از بازشدن‌تخمها لاروها که‌ شبیه‌ شپش‌ هستندآزاد می‌شوند و با سه‌ بار پوست‌ اندازی‌به‌ شپش‌ بالغ‌ تبدیل‌ می‌شوند. این‌ مدت‌10 تا 15 روز طول‌ می‌کشد.

  3- شپش‌ بالغ‌: پس‌ از طی‌مراحل‌ تخم‌، لارو به‌ انگل‌ بالغ‌ تبدیل‌می‌شود. مدت‌ زمان‌ لازم‌ برای‌ تبدیل‌تخمها به‌ شپش‌ بالغ‌ 2 تا 3 هفته‌می‌باشد. طول‌ عمر شپش‌ها 30 تا 50روز می‌باشد.
شکل بالغ،لارو و تخم شپش میتواند عامل عفونی پدیکولوزیس باشد.

  علامت‌ بیماری‌:

  به‌ علت‌ وجودماده‌ محرکه‌ در بزاق‌ شپش‌، ایجادخارش‌ کرده‌ که‌ نتیجه‌ آن‌ خراشهای‌جلدی‌ در محل‌ خونریزی‌ نهایتا منجربه‌ عفونت‌های‌ ثانویه‌ نظیر زرد زخم‌،چرکی‌ شدن‌ غدد لنفاوی‌، نواحی ‌گردن‌و پشت‌ می‌شود. دانش‌آموزان‌ وکودکانی‌ که‌ دچار این‌ نوع‌ بیماری‌می‌شوند معمولا دچار بیقراری‌،بیخوابی‌، عدم‌ علاقه‌ به‌ تحصیل‌،حواس‌ پرتی‌،افسردگی بی‌اشتهایی‌، پرخاشگری‌ و... خواهندشد.

  تشخیص‌ :

  با مشاهده‌ خارش‌ درجامعه‌ آلوده‌ و یا مشاهده‌ رشک‌ یاشپش‌ در افراد پی‌ به‌ بیماری‌ می‌بریم‌. گاهی‌ رشک‌ موجود در سر با شوره‌ سربه‌ اشتباه‌ تشخیص‌ داده‌ می‌شوداما دیدن شپش بالغ یا تخم آن برروی موها یا برروی لباس و ملحفه تشخیص بیماری را قطعی می کند.

  سرایت:

  تا هنگامی‌ که‌ شپش ‌، لارویا رشک‌ در موهای‌ سر و پوست‌ سرمستقرند بیماری‌ به‌ طریق‌ مستقیم‌ و

  غیرمستقیم‌ قابل‌ سرایت‌ است‌.

  تا زمانی‌ که‌ سر و موی‌سر کاملا از شپش ‌، لارو یا رشک‌ پاک‌نشود فرد مبتلا باید جدانگهداری‌ شود..

  راههای‌ انتقال‌ :

  الف‌ - از طریق‌ مستقیم‌ :

  در این‌ روش‌ تماس‌ فرد آلوده‌ بافرد سالم‌ باعث‌ انتقال‌ انگل‌ می‌شود. درمکانهایی‌ که‌ افراد بطور گروهی‌ بایکدیگر زندگی‌ می‌کنند انتقال‌ این‌انگل‌ بسیار ساده‌ می‌باشد. از جمله‌پادگانها - شبانه‌ روزیها - مهد کودک‌هامدارس‌ و خصوصا مدارس‌ ابتدایی‌ که‌کودکان‌ در هنگام‌ بازی‌ یا کار سر خودرا به‌ یکدیگر می‌چسبانند.

  ب‌ - از طریق‌ غیرمستقیم‌:

  این‌ روش‌ شامل‌ استفاده‌ از لوازم‌شخصی‌ فرد

  آلوده‌ از جمله‌ استفاده‌ ازپوشاک‌، رختخواب‌، شانه‌ و برس‌امکانپذیر است‌. شپش‌ها هنگامی‌ که‌دمای‌ بدن‌ میزبان‌ پایین‌تر و بالاتر ازعادی‌ باشد بدن‌ میزبان‌ را ترک‌می‌کنند. مناسب‌ترین‌ دما برای‌ تحمل‌شپش‌ها در بدن‌ میزبان‌ 35 تا 39 درجه‌سانتی‌گراد می‌باشد

  اقدامات کنترلی و درمانی:

  * عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران نظیر شانه، لباس، کلاه ،حوله و ..

  *جدا کردن رشک(تخم) و شپش بوسیله یک شانه با دندانه ریز و نزدیک به هم

  * درمان با استفاده از شامپوی پرمترین

  * درمان دسته جمعی وهمزمان افراد مبتلا

  * تعویض مرتب لباس (مخصوصا لباس زیر)

  * اطو کردن لباس (مخصوصا درز لباس)

  * خشک کردن لباس در آفتاب

  * استحمام مرتب و تمیز نگه داشتن موی سر و بدن

  درمان‌ :

  اساس‌ درمان‌ در کلیه‌ انواع‌ شپش‌عبارت‌ است‌ از رعایت‌ دقیق‌ اصول‌بهداشت‌ فردی‌، حمام‌ کردن‌ و تعویض‌منظم‌ و صحیح‌ البسه‌ و درمان‌ مواردبیماری‌.
ضروری‌ است‌ در کلیه‌ مواردمشاهده‌ آلودگی‌، مراتب‌ به‌ مقامات‌بهداشتی‌ سریعا گزارش‌ و افراد خانوارفرد آلوده‌ شناسایی‌ و بررسی‌ گردند.بدیهی‌ است‌ در هنگام‌ مشاهده‌ فردآلوده‌، بایستی‌ منابع‌ و مخازن‌ آلودگی‌شناسایی‌ و درمان‌ اپیدمیولوژیک‌ به‌عنوان‌ زیربنای‌ عملکرد کنترل‌ موردتوجه‌ سریع‌ قرار گیرد. برای‌ مبارزه‌فراگیر، لازم‌ است‌ که‌ مدارس‌ محل‌دسترسی‌، مورد بازدید تشخیصی‌ قرارگرفته‌ و کلیه‌ موارد مبتلا با افرادخانواده‌ ایشان‌، تحت ‌پوشش‌ مراکزبهداشتی‌ درمانی‌ و خانه‌های‌ بهداشت‌مورد درمان‌ گروهی‌ واقع‌ شوند.
در این‌ موارد ضروری‌ است‌ شانه‌،برس‌ سر و سایر وسایل‌ شخصی‌ که‌ درانتشار آلودگی‌ مؤثر می‌باشند نیز موردبررسی‌ قرار گیرند. همچنین‌ ضروری‌است‌ به‌ بالش‌، ملحفه‌، کلاه‌ و روسری‌جهت‌ انهدام‌ شپش‌ و رشک‌ توجه‌گردد. در کلیه‌ موارد بایستی‌ یک‌ هفته‌بعد کلیه‌ افراد درمان‌ شده‌ تحت‌ درمان‌مجدد قرار گیرند.

  درمان‌ دارویی‌ شپش‌ سر:

  پرمترین‌ : این‌ دارو به‌ عنوان‌ داروی‌ انتخابی‌درمان‌ شپش‌ توصیه‌ شده‌ است‌ و به‌صورت‌ شامپو، محلول سرشوی‌،پودر، لوسیون‌ و کرم‌ موجود است‌.

  درمان‌ شپش‌ تن‌ :

  در آلودگی‌ به‌ شپش‌ تن‌، گندزدایی‌لباس‌ مهمتر از درمان‌ دارویی‌ است‌. دردرمان‌ این‌ شکل‌ از انگل‌ نیز از لوسیون‌و ترکیبات‌ پیش‌ گفته‌ استفاده‌می‌شود.

  لوسیون‌ بایستی‌ روی‌ پوست‌ وناحیه‌ مودار بدن‌ مالیده‌ شود. ضمنالازم‌ است‌ البسه‌ فرد آلوده‌ با آب‌ داغ‌شسته‌ شود. توصیه‌ می‌شود پس‌ ازخشک‌ شدن‌ خصوصا درز لباسها اتوکشیده‌ شود. خشک‌ شویی‌ نیز به‌تنهایی‌ کاملا مؤثر است‌. در صورت ‌عدم‌ دسترسی‌ به‌ این‌ امکانات‌ بایستی‌ لباسها را به‌ مدت‌ 30 دقیقه‌ در آب‌جوشانده‌ در این‌ صورت‌ شپش‌ ورشک‌ آن‌ به‌ طور کامل‌ منهدم‌ خواهدشد. لازم‌ است‌ فرد آلوده‌ استحمام‌نموده‌ لباسهای‌ از قبل‌ آماده‌ شده‌ وغیرآلوده‌ به‌ شپش‌ و رشک‌ را به‌ تن‌نماید. در شرایط همه‌گیری بیماریهای‌منتقله‌ توسط شپش‌ لازم‌ است

  ‌پودرپاشی‌ البسه‌ در کل‌ جامعه‌ صورت‌پذیرد. گذاشتن‌ لباسها در محیطهای‌بسته‌ (مثلا داخل‌ کیسه‌ پلاستیکی‌) به‌مدت‌ 30 روز باعث‌ مرگ‌ شپش‌ ورشک‌ آن‌ می‌شود. پودر پاشی‌ نیزمی‌تواند تأثیر بسزایی‌ داشته‌ باشد.

  پودر پاشی‌ توسط ظرفهای‌مخصوصی‌ که‌ با فشار پودر را به‌ سمت‌بالا بیرون‌ می‌زند، انجام‌ می‌گردد.

  نحوه‌کار به‌ این‌ ترتیب‌ است‌ که‌ دستها،پاها، پشت‌ و جلوی‌ تنه‌ و گردن‌ بایدپودرپاشی‌ شوند. رختخوابها و ملحفه‌هانیز باید پودر پاشی‌ گردند.
در موارد شیوع‌ آلودگی‌ به‌شپش‌ تن‌، لازم‌ است‌ کلیه‌اقدامات‌ فوق‌ در مورد افرادخانواده‌ اجرا شده‌ و اشیای‌محیطی‌ نیز خصوصا وسایل‌خواب‌ مورد توجه‌ قرار داده‌شود; همچنین‌ لازم‌ است‌محیط منزل‌ به‌ دقت‌ جاروشود تا شپش‌های‌ احتمالاسرگردان‌ در محیط، از محوطه‌خارج‌ گردند.

  درمان‌ شپش‌ عانه‌ :

  در این‌ مورد می‌توان‌ از شامپو،لوسیون‌ و کرم‌ استفاده‌ نمود. شپش‌ عانه‌ انتشار یافته‌ به‌ سایرنقاط بدن‌ نیز نظیر موهای‌ زیر بغل‌،سینه‌ و اطراف‌ ناف‌ و غیره‌ به‌ استثنای‌ابرو و پلک‌ را با «پرمترین‌» تحت‌درمان‌ قرار دهید. شکل‌ دارویی‌ لوسیون‌ نیز در مورد این‌ نوع‌ شپش‌ به‌کار گرفته‌ می‌شود.

  سایر فعالیتها :

  - درمان‌ علامتی‌ خارش‌ پدیدآمده‌ در هر سه‌ نوع‌ شپش‌ سر، تن‌ وعانه‌ عبارت‌ است‌ از تجویز

  آنتی‌هیستامینها، مانند هیدروکسی‌زین‌، توسط پزشک‌ معالج‌

  - در صورت‌ وجود عفونت‌ ثانویه‌باکتریال‌ باید هر چه‌ سریعتر درمان‌آنتی‌بیوتیک‌ را برای‌ حداقل‌ 10 روز

  شروع‌ کرد.

  - وسایل‌ شخصی‌ و پوششی‌نظیر کلاه‌، روسری‌ و امثال‌ اینهابایستی‌ به‌ مدت‌ 30 دقیقه‌ با آب‌جوشانده‌ شوند تا هم‌ شپش‌ و هم‌رشک‌ از بین‌ بروند و سپس‌ خشک‌شوند.

  - استفاده‌ مرتب‌ از شانه‌ دندانه‌ریز در تشخیص‌، پیشگیری‌ و درمان‌شپش‌ سر توصیه‌ می‌شود و به‌ عنوان‌یکی‌ از راههای‌ تقویت‌ بهداشت‌فردی‌ مورد استفاده‌ می‌باشد. فاصله‌دندانه‌های‌ این‌ شانه‌ باید به‌ اندازه‌ای‌باشد که‌ عملا رشک‌ را از موهای‌ سرجدا نماید.