فعالیت ها و مطالب آموزشی بهداشت حرفه ای : برنامه ملی ارتقاء وضعیت ارگونومیکی مدارس
مدرسه به عنوان یک ساختار اجتماعی، برای آموزش، محیطی را فراهم مینماید که کودک در آن سال های حساس زندگی خود را سپری میکند. در طی دوران زندگی دانش آموزان تقریباً یک چهارم از زمان روزانهی خود را در مدرسه به سر می برند و ۸۰% آن زمان را به صورت نشسته صرف انجام فعالیتهای خود مینمایند. با توجه به زمان طولانی صرف شده در مدرسه، مناسب بودن وسایل مدرسه از جمله میز و صندلی برای برطرف نمودن این نیاز دانش آموزان امری ضروری و حیاتی میباشد.
مطالعات متعدد نشان داده اند که دانش آموزان بطور مکرر از وسایلی در مدرسه استفاده میکنند که متناسب با ابعاد آنتروپومتری شان نمی باشد این امر موجب می شود که دانش آموزان در معرض ریسک ابتلا به اثرات منفی ناشی از طراحی بد و نامناسب وسایل به دلیل زمان طولانی نشستن قرار گیرند. پوسچر بد بدلیل وسایل نامناسب مدرسه یکی از عوامل مهمی است که ممکن است باعث افزایش ریسک اختلالات اسکلتی عضلانی گردد.در مطالعه ای که بین دانش آموزان سنین ۱۱ الی ۱۴ ساله انجام شد، مشخص گردید که طراحی وسایل مدرسه به طور معنی داری با درد در گردن، قسمت بالا و پایین کمر ارتباط دارد. در مطالعه دیگری که در نیوزلند بر روی دانش آموزان ۱۱ الی ۱۴ ساله انجام شد مشخص گردید که ارتباط معنی داری بین علائم درد پایین کمر و گردن با ویژگی های صندلی وجود دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده در دانشگاه کلمبیا درد اسکلتی عضلانی دومین مشکل شایع در افراد جوان دانش آموز می باشد. در کشور مانیز مطالعات متعددی مؤید وجود ناراحتی های اسکلتی عضلانی در میان دانش آموزان است. در مطالعهای که توسط شمس الدینی و همکاران در تهران انجام شد درد شانه و گردن در میان دانش آموزان ابتدایی و راهنمایی به ترتیب ۴۲/۱۸ و ۴۶/۱۳ درصد گزارش شد. بعلاوه حمل وسایل و کیف مدرسه توسط دانش آموزان از خانه به مدرسه و برعکس نیز موضوعی است که در سالهای اخیر در چندین مطالعه مورد توجه قرار گرفته است. این مطالعات بیان کرده اند که حمل کوله پشتی سنگین توسط دانش آموزان سبب ناراحتی و دردهای اسکلتی عضلانی از جمله کمردرد، شانه درد و گردن درد می شود. به طوریکه حمل کوله پشتی سنگینتر از ۱۰تا ۱۵ درصد وزن بدن توسط دانش آموز می تواند منجر به اختلال در وضعیت و ترکیب بدنی دانش آموزان شود.
از طرف دیگر این عدم تطابق باعث ایجاد اثرات منفی دیگری علاوه بر اثرات فوق در بین دانش آموزان می گردد. بعنوان مثال پوسچرهای نامناسب و نامطلوب نه تنها یادگیری را تحت تأثیر قرار میدهند بلکه اشتیاق یادگیری دانش آموزان را حتی در زمانی که درس های جالب و مهیج ارائه می شود نیز کاهش میدهد.
درست ایستادن و نشستن بعنوان یکی از عوامل مهم در پیشگیری از اختلالات اسکلتی عضلانی مورد توجه می باشد. رفتار وضعیتی دانش آموزان به وسیلهی اجزای محیط کلاس نظیر ویژگی های طراحی ، روش آموزش، ساختار سازمانی کلاس و همچنین ابعاد آنتروپومتریکی دانش آموزان تحت تأثیر قرار میگیرد. استفاده از وسایل با طراحی مناسب منجر به کاهش خستگی و ناراحتی در وضعیت نشسته می شود. وسایلی که به دانش آموزان اجازه میدهند تا در یک دورهی طولانی راحت بنشینند، تمرکز و یادگیری را نیز افزایش میدهند. بنابراین طراحی مبتنی بر اندازهگیریهای آنتروپومتری یکی از مباحث مهم در طراحی ارگونومیکی وسایل مدرسه می باشد.
در حال حاضر بیشتر تحقیقات موجود بر روی اصول طراحی میز و صندلی های محیط کار متمرکز شدهاند و کمتر به طراحی مناسب میز و صندلی برای دانش آموزان توجه داشته اند، اگر چه به نظر میرسد که این وضعیت در مدارس بسیار وخیم تر میباشد. با وجود این مطالعات متعددی اهمیت طراحی مناسب وسایل کلاس درس برای دانش آموزان را تأیید نمودهاند. اما دسترسی به اطلاعات در خصوص اندازهگیری های آنتروپومتری خصوصا برای دانش آموزان در ایران بسیار محدود می باشد.