هدف کلی برنامه های عملیاتی واحد بهداشت خانواده شهرستان گنبدکاووس معرفی برنامه باروری سالم وفرزنداوری در راستای سیاست های کلی جمعیت ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری(مدظله العالی ) در سال۱۳۹۳ و مسئله جدی تغییر ترکیب جمعیت کشور و حرکت به سمت پیر شدن و سالخوردگی، ضروری است سیاست های اجتماعی - اقتصادی و همچنین سلامت به طور همه جانبه در راستای افزایش نرخ باروری کلی و تشویق جدی زنان و مردان به فرزندآوری، برنامه ریزی شود. مطالعات و آمارهای دردسترس نشان دهنده آن است که میزان نرخ باروری کلی زیر حد جایگزینی بوده و روند نزولی دارد. افزایش سن ازدواج و تاخیر درفرزندآوری در زنان ایرانی، دو عامل تهدیدکننده سلامت باروری زنان است. طی سال های اخیر، نرخ باروری کلی به عنوان یکی از شاخص های کلیدی جمعیت، در کشورمان روند کاهشی داشته است و پیش بینی می شود در سال های آتی، ایران با پدیده سالخوردگی جمعیت مواجه شود. در حال حاضر، یکی از چالش های مهم صیانت از جمعیت ، افزایش فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول می باشد و فواصل بین بارداری ها نیز در حال فزونی است. براساس اطلاعات موجود، میانگین فاصله زمانی بین فرزند اول و دوم و نیز دوم و سوم حدود ۵.۵ سال است. با توجه به روند صعودی متوسط سن ازدواج در کشور در سال های اخیر، تاخیر طولانی در فرزندآوری اول سبب خواهد شد که فرصت های مناسب برای بارداری اول و بارداری های بعدی از دست برود. که این امر به نوبه خود محدود شدن فرزندآوری را به دنبال دارد. از سوی دیگر، یکی از پدیده هایی که در جامعه رو به رشد است، پدیده تک فرزندی است. همچنین اگر زوجین در آغاز زندگی دارای مشکلات ناباروری باشند، ایجاد فاصله طولانی بین ازدواج و تولد اولین فرزند موجب خواهد شد که مشکل ناباروری برای مدت طولانی تری از نظر پوشیده بماند و طبیعتا درمان های بعدی را نیز با مشکلات بیشتری روبرو کند. بنابراین در آموزش و مشاوره فرزند آوری باید زوجین را به کاهش این فواصل ترغیب نمود. براساس تعاریف چارچوب های سازمان جهانی بهداشت (۲۰۱۸)، سلامت، وضعیت خوب بودن جسمی، روانی و اجتماعی فرد بوده و فقط به مفهوم نبودن بیماری نیست. بر همین اساس سلامت باروری شرایطی است که فرآیند باروری در یک وضعیت خوب بودن کامل فیزیکی، ذهنی/ روانی و اجتماعی قرار داشته و صرفا به معنی نبودن بیماری یا اختلال در فرآیند باروری نیست. سلامت باروری به فرآیند، عملکرد و سیستم باروری در طول عمر می پردازد.  باید توجه داشت که با توجه به ماهیت برنامه سلامت باروری، در برنامه ریزی و اجرا، توجه کردن به نیازهای جنسی و باروری زنان و مردان، هردو حائز اهمیت است. ارتقای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی زوجین و خانواده ها در رابطه با باروری و تولید مثل متضمن پایداری و پویایی خانواده ها است. از سوی دیگر، پیش نیاز حفظ و ارتقاء سلامت باروری خانواده ها، ترویج شیوه زندگی سالم می باشد. مراقبت و پیشگیری از وقوع بیماری های غیرواگیر و واگیر به گونه ای که سلامت خانواده، مادر و کودک را به مخاطره بیاندازد از اولویت نظام های سلامت است تا سلامتی کودک و حتی نسل های بعدی تضمین گردد. از این رو، ارائه مداخلات پیشگیرانه و تشخیصی به گونه ای که افراد با مشکل باروری و فرزندآوری زودتر شناسایی و در مسیر درست ، ارجاع و اقدامات درمانی را دریافت نمایند، بسیار کلیدی است. بنابراین آموزش و مشاوره فرزندآوری باید در جهت ترغیب زوجین در تصمیم گیری برای فرزندآوری بهنگام باشد. تعاریف نرخ باروری کلی: میانگین تعداد فرزندان زنده ای است که یک زن در طول دوره باروری میتواند به دنیا بیاورد، اگر در تمام سال های باروری زنده بماند و در هر سنی از دوره باروری که بخواهد، بارداری را تجربه کند .سطح جانشینی برای نرخ باروری کلی ۱/۲ می باشد یعنی برای حفظ ترکیب جمعیت جوان، هر زن حداقل باید دو فرزند داشته باشد. در کشورهای پیشرفته همانند انگلیس این میزان حدود ۰۷/۲ برآورد شده است و در کشورهای در حال توسعه، میزان سطح جانشینی، اعدادی بالاتر از ۲.۱ مدنظر گرفته می شود. سلامت باروری: سلامت و رفاه جسمی، روانی و اجتماعی فرد در رابطه با تولیدمثل و باروری و صرفا به معنی نبودن بیماری یا اختلال در فرایند باروری نیست. زنان سنین باروری: منظور زنانی هستند که در رده سنی ۱۰ تا ۵۴ سال قرار دارند. برنامه های اجرایی : برنامه ریزی و اجرای کلیه اقدامات در راستای صیانت از جمعیت میباشد از قبیل: ۱.آموزش و مشاوره فرزندآوری ۲. آموزش های هنگام و پس از ازدواج ۳. پیشگیری و تشخیص زودرس ناباروری ۴. اجرا و نهادینه سازی دستورالعمل ها و بسته های ابلاغی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی