موسیقی گناه کبیره یا صغیره


 آیا موسیقی جزء گناهان کبیره است

هر نوع آواز و آهنگی، حرام شمرده نمی شود؛ بلکه تنها آهنگ های مناسب با مجالس لهو و فساد، مشمول حرمت است و گوش دادن به آهنگ هایی که از این مشخصه عاری بوده و یا مشکوک به نظر می رسد، اشکال ندارد.
بنابراین موسیقی که که حالت غنا ، لهو و طرب داشته باشد حرام و گناه است و دیگر این که گناه کبیره نیست ، اما باید توجه داشت که بعضی چیزها ( اصرار بر صغیره ، کوچک شمردن گناه ، اظهار خوشحالی هنگام گناه و ... ) موجب می شود که گناه صغیره به گناه کبیره تبدیل شود ، بنابراین باید احتیاط کرده و مواظب باشیم که به هیچ وجه گناه انجام ندهیم و اگر خدای نکرده گناه صغیره انجام دادیم ، کاری نگنیم که به گناه کبیره تبدیل شود . ** جواب تفصیلی
الف ) چند نکته در مورد غنا و موسیقی
در زمینه غنا و موسیقی توجه به چند نکته بایسته است:
۱ . هر نوع آواز و آهنگی، حرام شمرده نمی شود؛ بلکه تنها آهنگ های مناسب با مجالس لهو و فساد، مشمول حرمت است و گوش دادن به آهنگ هایی که از این مشخصه عاری بوده و یا مشکوک به نظر می رسد، اشکال ندارد.
۲ . طرب و لهو، دو واژه کلیدی است که در باب غنا و موسیقی به کار می رود. «طرب» به حالت سبک وزنی و سبک عقلی گفته می شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ، در روان و نفس آدمی پدید می آید و او را از حد اعتدال خارج می کند.
این امر تنها به حالت شادی اختصاص نمی یابد؛ بلکه ممکن است از آهنگ های غم و حزن آور نیز به دست آید.(المکاسب المحرمه، ج ۱، باب الغناء. )
«لهو» سازگاری و هم نوایی آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانی است؛ بدین معنا که ممکن است نغمه ای طرب انگیز نباشد؛ ولی از نغمه هایی باشد که فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد. به این آهنگ لهوی می گویند و اگر از هر دو مشخصه (طرب و لهو) برخوردار باشد،به آن مطرب لهوی می گویند.
تمامی مراجع تقلید، «لهوی بودن» را جزء و قید موسیقی حرام می دانند؛ ولی در قید «طرب انگیزی» اختلاف نظر دارند.آیات عظام آیت الله سیستانی، آیت الله تبریزی، آیت الله وحید و آیت الله مکارم، موسیقی لهوی را حرام می دانند؛ اگرچه طرب انگیز نباشد.
۳ . آلات موسیقی دو قسم است: آلات مختص حرام و آلات مشترک.
«آلات مختص» به آلاتی از موسیقی گفته می شود که نوعاً در لهو و لعب به کار می رود و منفعت حلالی در بر ندارد. «آلات مشترک» به آلاتی از موسیقی گفته می شود که هم برای منافع مشروع و حلال به کار می رود و هم برای منافع نامشروع و حرام.
استفاده از آلات مختص به هیچ وجه جایز نیست؛ ولی آلات مشترک بستگی به کیفیت نواختن آن دارد. بیشتر مراجع تقلیدآیهاللّه آیت الله بهجت و آیهاللّه آیت الله صافی، استفاده از هر نوع آلات موسیقی را حرام می دانند. استفاده از آلات مشترک را به طور مطلق حرام نکرده اند؛ بلکه براساس کیفیت نواختن آن فتوا داده اند. ب ) مفهوم گناه
«گناه» عملی است که با اراده و رضایت الهی در تضاد بوده ، با ایجاد نوعی “ تاریکی معنوی در نفس انسان، آدمی را از خدای متعال که نور آسمانها و زمین است، دور می سازد و به عبارت دیگر، موجب بازماندن وی از کمال و قرب به خدا می گردد. تعیین این که چه چیزی گناه است و چه چیزی ثواب از طریق کتاب و سنت مقدور است، زیرا در بسیاری از موارد، گناه بودن عملی قابل تشخیص عقلانی نیست و خدای متعال است که این موارد را به اقتضای علم و حکمت مطلق خود، از طریق وحی و دین، برای بشر بیان نموده است. ج ) اقسام گناه
عالمان اسلامی گناهان را بر دو گونه تقسیم نموده اند: گناهان کبیره (بزرگ) و گناهان صغیره (کوچک).. این تقسیم بندی از قرآن و روایات سرچشمه گرفته است ؛ در قرآن چنین می خوانیم: اگر از گناهان کبیره ای که از آن نهی شده اید، اجتناب کنید، گناهان کوچک شما را می پوشانیم وشما را در جایگاه خوبی وارد می سازیم . (نساء، ۳۱) ۱ و در جای دیگر آمده است: و کتاب (نامه اعمال ) در آنجا گذارده شود، گنهکاران را می بینی که از آنچه در آن است ، ترسان و هراسناک اند، و می گویند: ای وای بر ما، این چه کتابی است که هیچ عمل کوچک و بزرگی نیست مگر اینکه آن را شماره کرده است ؟ (کهف، ۴۹) ۲ و درباره ی بهشتیان می خوانیم: مواهب آخرت ، جاودانه است برای آنانکه از گناهان بزرگ و کارهای زشت پرهیز می کنند. (شوری، ۳۸) ۳ از این آیات به روشنی استفاده می شود، که گناهان ، دو گونه اند: کبیره و صغیره و همچنین استفاده می شود بعضی از گناهان ، بدون توبه حقیقی بخشودنی نیست، ولی بعضی از آنها بخشودنی است . امام علی علیه السلام در گفتاری فرمود: گناهان بر سه گونه اند: گناه بخشودنی و گناه نابخشودنی و گناهی که برای صاحبش، هم امید بخشش داریم و هم ترس از کیفر.
سپس فرمود: اما گناهی که بخشیده است ، گناه بنده ای است که خداوند او را در دنیا کیفر می کند و در آخرت کیفر ندارد. در این صورت خداوند حکیم تر و بزرگوارتر از آن است که بنده اش را دو بار کیفر کند. اما گناهی که نابخشودنی است ، حق الناس است یعنی ظلم بندگان نسبت به همدیگر که بدون رضایت مظلوم بخشیده نمی شود. و اما نوع سوم ، گناهی است که خداوند آن را بر بنده اش پوشانده ، توبه را نصیب او نموده است ، و در نتیجه آن بنده هم از گناهش هراسان است و هم امید به آمرزش پروردگارش دارد، ما نیز درباره ی چنین بنده ای ، هم امیدواریم و هم ترسان. (بحار الانوار، ج۶، ص۲۹) ۴ د ) ملاک کبیره (بزرگ) بودن گناه
در قرآن مجید و کلام معصومین (ع) کلیه اعمالی که گناه محسوب می شود، بیان گردیده است ، منتهی کبیره بودن گناه، پیرو ملاک هایی است. در کتاب تحریر الوسیله امام خمینی قدس سره پیرامون معیار گناهان کبیره ، چنین آمده است :
۱- گناهانی که در مورد آنها در قرآن یا روایات اسلامی وعده ی آتش ‍ دوزخ ، داده شده باشد.
۲- از طرف شرع ، به شدت ، از آن نهی شده است .
۳- دلایلی وجود دارد که معلوم می شود آن گناه ، بزرگتر از بعضی از گناهان کبیره است .
۴- عقل ، حکم کند که فلان گناه، کبیره است .
۵- در ذهن مسلمینِ پای بند به دستورات الهی ، چنین تثبیت شده که فلان گناه ، از گناهان بزرگ است .
۶- از طرف معصومین علیهم السلام در خصوص گناهی تصریح شده که از گناهان کبیره است. و ) موارد تبدیل گناه صغیره به کبیره
از آیات و روایات استفاده می شود که در چند مورد، گناه صغیره ، تبدیل به کبیره شده و حکم گناهان کبیره را پیدا می کند از جمله: ۱ . اصرار بر صغیره
تکرار گناه صغیره ، آن را تبدیل به گناه کبیره می کند، و اگر انسان حتی یک گناه کند، ولی استغفار نکند، و در فکر توبه هم نباشد، اصرار به حساب می آید. صغیره همچون نخ نازک و باریکی است که اگر تکرار شود، طناب و ریسمان ضخیمی می گردد که در این صورت پاره کردنش مشکل است . قرآن درباره ی پرهیزکاران می فرماید: آنان آگاهانه بر گناهانشان ، اصرار نورزند. (آل عمران، ۱۳۵)
امام باقر علیه السلام در شرح این آیه فرمود: اصرار، عبارت از این است که کسی گناهی کند و از خدا آمرزش ‍ نخواهد و در فکر توبه نباشد.
امیرمؤ منان علی علیه السلام فرمود: از اصرار بر گناه بپرهیز، چرا که از بزرگترین جرایم است. (مستدرک الوسایل،موسسه آل البیت، ج۱۱، ص۳۶۸) ۲۶ از گناهان کوچک غافل نشویم: امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) همراه یاران (در سفری ) در سرزمین بی آب و علفی فرود آمد، به یارانش فرمود: ائتوابحطب ، هیزم بیاورید که از آن آتش روشن کنیم تا غذا بپزیم . یاران عرض کردند: اینجا سرزمین خشکی است و هیچگونه هیزم در آن نیست !. رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) فرمود: بروید هر کدام هر مقدار می توانید جمع کنید آنها رفتند و هر یک مختصری هیزم یا چوب خشکیده ای با خود آورد و همه را در پیش روی پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) روی هم ریختند، پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود: این گونه گناهان ، روی هم انباشته می شوند. سپس فرمود: ایّاکم و الُمحقّرات من الذّنوب از گناهان کوچک بپرهیزید که همه آنها جمع و ثبت می گردد. ...( اصول کافی، ج۲، ص ۲۸۸ ) امام صادق علیه السلام فرمود: لا صَغیره مع الاِصرار در صورت اصرار، گناه صغیره ای نباشد. ( بحار الانوار، ج ۸، ص ۳۵۲) ۲ . کوچک شمردن گناه
کوچک شمردن گناه ، آن را به گناه بزرگ تبدیل می کند، برای روشن شدن موضوع ، به این مثال توجه کنید: اگر کسی سنگی به سوی ما پرتاب کند، ولی بعداً پشیمان شده و عذرخواهی کند، ممکن است او را ببخشیم ، ولی اگر سنگ ریزه ای به ما بزند، و در مقابلِ اعتراض بگوید: این که چیزی نیست ، بی خیالش . او را نمی بخشیم ، زیرا این کار، از روح استکباری او پرده برمی دارد و بیانگر آن است که او گناهش را کوچک می شمرد. به این روایات توجه کنید: امام حسن عسکری (علیه السلام) فرمود: از گناهان نابخشودنی این است که انسان بگوید: کاش مرا به غیر از این گناه مجازات نکنند؛ یعنی آن گناهِ مورد اشاره را کوچک بشمرد. ( بحارالانوار، ج۵۰، ص۲۵۰) ۲۷ امیرمؤ منان علی (علیه السلام) می فرماید: بدترین گناهان ، آن است که صاحبش آن را کوچک بشمرد. ( کلمه التقوی، ج۲، ص۲۹۴) ۲۸ امام صادق (علیه السلام) فرمود: از گناه حقیر و ریز، بپرهیز (سبک مشمار) که آمرزیده نشود. عرض کردم : گناهان حقیر چیست !؟ فرمود آن است که : کسی گناه کند و بگوید خوشا به حال من اگر غیر از این گناه نداشتم . (مشکوه الانوار، ص۲۷۳)
۳ . اظهار خوشحالی هنگام گناه
لذت بردن از گناه و شادمانی هنگام انجام گناه ، از اموری است که گناه را بزرگ می کند و موجب کیفر بیشتر می شود. در اینجا به چند روایت توجه کنید: امیرمؤ منان علی (علیه السلام) فرمود: بدترین بدها کسی است که به انجام بدی خوشحال گردد. ( عیون الحکم و المواعظ، ص۲۹۴) ۳۰ و نیز فرمود: کسی که از انجام گناه ، لذت ببرد خداوند ذلّت را به جای آن لذّت به او می رساند.
(عیون الحکم والمواعظ، ص۴۳۶) ۳۱ امام سجاد (علیه السلام) فرمود: از شاد شدن هنگام گناه بپرهیز، که این شادی بزرگتر از انجام خود گناه است . ( بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۵۹) ۳۲ و نیز فرمود: عذاب دردناک گناه شیرینی آن را تباه می سازد.
۴ . گناه از روی طغیان
یکی دیگر از اموری که موجب تبدیل گناه کوچک به گناه بزرگ می شود، طغیان و سرکشی در انجام گناه است ؛در قرآن کریم می خوانیم: و اما آنها که طغیان کردند و زندگی دنیا را مقدم شمردند، بی گمان جایگاهشان دوزخ است.
۵. مغرور شدن به مهلت الهی
دیگر از اموری که گناه کوچک را به گناه بزرگ تبدیل می کند، آن است که گنهکار مهلت خدا و مجازات نکردن سریع او را دلیل رضایت خدا بداند و یا خود را محبوب خدا بداند. گناهکاران در دل می گویند: چرا خدواند مارا به خاطر گناهانمان عذاب نمی کند؟ جهنم برای آنها کافی است ، وارد آن می شوند و بد جایگاهی است . وعده عذاب جهنم برای چنین افرادی ، دلیل آن است که گناه افرادی که مغرور به عدم مجازات سریع خداوند هستند، گناه کبیره است . (مجادله، ۸)
۶ . تجاهر به گناه
آشکار نمودن گناه نیز، گناه صغیره را تبدیل به گناه کبیره می کند، شاید از این نظر که آشکار نمودن گناه حاکی از تجرّی و بی باکی بیشتر گنهکار است ، و موجب آلوده کردن جامعه ، و عادی نمودن گناه می گردد.
امیرمؤ منان علی (علیه السلام) فرمود: از آشکار نمودن گناهان بپرهیز، که آن از سخت ترین گناهان است. (عیون الحکم والمواعظ، ص۹۵) ۳۶ و حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: پاداش پنهان کننده کردار نیک ، معادل هفتار کار نیک است ، و آشکار کننده گناه ، خوار می باشد. (بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۵۱)
۷ . گناه شخصیت ها
گناه آنان که در جامعه ، دارای موقعیت خاص هستند، با گناه دیگران یکسان نیست ، و چه بسا گناه صغیره آنها، حکم گناه کبیره را داشته باشد، زیرا گناه آنها دارای دو بعد است : بعد فردی و بعد اجتماعی . گناه شخصیت ها و بزرگان از نظر بعد اجتماعی می تواند زمینه ی اغوا و انحراف جامعه و موجب سستی دین مردم شود. بر همین اساس ، حساب خداوند با بزرگان و شخصیت ها، غیر از حساب او با دیگران است . گناه بزرگان از دیدگاه قرآن: در سوره حاقهّ در باره عالمان بدعت گذار می خوانیم و اگر او (پیامبر) سخن دروغ بر ما می بست ، ما او را با قدرت می گرفتیم ، سپس ‍شاهرگش را قطع می کردیم ، و احدی از شما نمی توانست مانع شود و از او حمایت کند. (حاقهّ، ۴۴ تا ۴۸)
۳۸. در قرآن افراد بدعت گذار و تحریف گر بسیاری مطرح شده اند اما خدا درباره ی هیچکدام از آنها این گونه سخن نگفت که : رگ گردنت را می زنیم ، ولی به پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله) به خاطر عصمت و مقام علم و آگاهیش چنین می فرماید، زیرا او شخص بزرگی است که گناهش نیز بسیار بزرگ است .
بنابراین آنان که دارای شخصیت علمی و دینی هستند و انتسابشان به دستگاه دین بیشتر است ، مسئولیت بیشتری دارند. گناه بزرگان از دیدگاه روایات: ۱ امام صادق علیه السلام در ضمن گفتاری فرمود: هفتاد گناه از جاهل ، بخشیده می شود قبل از آنکه یک گناه از عالم ، بخشیده گردد. (بحارالانوار،ج۷۵، ص۱۹۳) ۳۹ رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله در ضمن گفتاری فرمود: اگر عالمان دین و زمامداران ، فاسد شدند، مردم نیز فاسد می شوند. و در سخن دیگر فرمود: عوام امت من اصلاح نمی شوند مگر با اصلاح خواص امت من ! شخصی پرسید: خواص امت چه کسانی هستند؟. فرمود: خواص امت من چهار دسته اند: ۱ -زمامداران . ۲ -دانشمندان . ۳ - عابدان. ۴- تاجران . ۴۰ شخصی دیگر پرسید: چگونه ؟ پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود: زمامداران چوپانان مردمند، وقتی چوپان گرگ شود، گوسفندان چگونه بچرند؟ پاورقی:
۱- ان تجتنبوا کبائر ماتنهون عنه نکفر عنکم سیئاتکم و ندخلکم مدخلا کریماً .
۲- و وضعَ الکِتاب فَتریَ الُمجرمینَ مُشفِقینَ ممّا فیهِ و یقُولونَ یا ویلتنا ما لِهذا الکِتاب لایُغادِر صغیره وَلا کَبیرهً الا اَحصاها.
۳- و الَّذینَ یَجتَنِبُون کبائِر الاِثمِ و الْفَواحِش.
۴- ان الذنوب ثلاثه ... فذنب مغفور و ذنب غیر مغفور و ذنب نرجو لصاحبه و نخاف علیه .
۵- الذینّ یجتنبون کبائر الاثم و الفواحش.
۶- وَ من یُشرک بِاللّه فَقد حَرّم اللّه عَلَیهِ الجنّه.
۷- انّه لایَیاءس مِن روحِ اللّه الاّ القَوم الکافِرون.
۸- فلا یامن من مکر اللهّ الاّ القوم الخاسرون .
۹- و برّاً بِوالدَتی و لَم یَجعَلنی جَبّاراً شقیّاً.
۱۰- و مَن یَقتُل مؤ مِنا مُتعَمّدا فَجزاؤ ه جهَنّم خالِدا فیها و غَضبَ اللّه عَلیه وَ لَعنَه وَ اعدّ لَه عَذابا عَظیما.
۱۱- انّ الّذینَ یَرمُونَ الُمحصِناتِ الغافِلات المُؤ مِنات لُعِنُوا فی الدّنیا و الاخره وَ لَهم عَذاب عَظیم.
۱۲- انّ الّذینَ یَاءکلون اَموال الیَتامی انماّ یاکلون فی بطونهم نارا وسیصلون سعیرا.
۱۳- وَ مَن یُولّهم یَومئذٍ دُبُره الاّ مُتِحرّفا لِقتال او مُتحیّزا الی فِئَه باَّء بِغَضب مِن اللّه وَ مَاءواه جَهنّم و بئس المصیر.
۱۴- اَلّذینَ یَاکُلونَ الرِّبا لایَقُومُون اِلاّ کَما یَقوم الّذی یَتخبَّطهُ الشّیطان مِن المسّ .
۱۵- وَ لَقَد عَلمُوا لِمَن اشتَراهُ مالَه فِی الاخِره مِن خلاق.
۱۶- وَ مَن یَفعَل ذلکَ یَلقَ اَثاما یُضاعف لَه العَذاب یَومَ القیامَه وَ یَخلُد فیهِ مُهانا.
۱۷- اَلّذینَ یَشتَرونَ بِعَهدِ اللّه و ایمانِهم ثَمَنا قَلیلا اُولئِک لا خلاقَ لَهم فِی الاخِره.
۱۸- وَ مَن یَغلُل یَاتِ بِما غَلّ یَوم القِیامَه.
۱۹- یَومَ یُحمی عَلَیها فی نارِ جَهنَّم فَتُکوی بِها جِباهُهُم و جُنوبهم و ظُهورهم.
۲۰- وَ مَن یَکتُمها فَاِنّه آثِم قَلبَه.
۲۱- یا ایّها الَّذین آمَنوا اِنّما الخَمر و المَیسر و الاَنصابُ و الاَزلام رِجسٌ من عَمل الشَّیطان فَاجتَنبوه لعّلکم تُفلِحون.
۲۲- من ترک الصّلاه متعمّدا فقد بَری من ذمّه اللّه و ذمّه رسول اللّه
۲۳- اُولئِک لَهمُ اللَعنَه وَ لَهم سُوء الدّار. (رعد، ۲۵)
۲۴- هلک من قال براءیه و نازعکم فی الفضل و العلم.
۲۵- ولم یصروا علی ما فعلوا و هم یعلمون.
۲۶- ایاک و الاصرار فانه من اکبر الکبائر و اعظم الجرائم.
۲۷- من الذّنوب التّی لا یغفر لیتنی لا اءُؤ اخَذُ الاّ بهذا
۲۸- اءشدّ الذّنوب ما استَهان به صاحبه
۲۹- الرّجل یَذنب فیَقول طُوبی لی لو لم یَکن لی غیر ذلک
۳۰- شر الاشرار من تبهّج بالشر
۳۱- مَن تَلذّذ بمعاصِی الله ذُل
۳۲- إ یّاک و ابتهاج الذّنب فانّه اءعظم من رکوبه
۳۳- حلاوه المعصیه یفسدها الیم العقوبه
۳۴- امّا مَن طَغی وَ اثَر الحَیاه الدّنیا فَاِنّ الجَحِیمَ هِیَ المَاءوی.
۳۵- و یقولون فی انفسهم لولا یعذّبنا اللّه بما نقول حسبهم جهنّم یصلونها فَبِئسَ المَصیر.
۳۶- ایّاک و المجاهره بالفُجور فانّه من اشدّ المآثم
۳۷- المستتر بالحسنه یعدل سبعین حسنه و المذیع بالسیّئه مخذول
۳۸- و لو تَقَوّلَ علینا بعض الاَقاویل . لاَخَذنا منِه بِالَیمین . ثمّ لَقطعنا مِنه الوَتین .
فَما مِنکم مِن اَحد حاجِزین.
۳۹- یغفر للجاهل سبعون ذنباً قبل ان یغفر للعالم ذنب واحد
۴۰- خواص امتی اربعه : الملوک و العلماء و العباد و التجار