در برابر کالاآزار (لیشمانیوز احشائی) از خود مراقبت کنیم

  اهمیت و اپیدمیولوژی بیماری

  اهمیت این بیماری به دلیل مرگ 100% بیماران بدون درمان و مرگ و میر قابل توجه در بیماران با اختلال سیستم ایمنی حتی با درمان و همچنین ابتلا بیشتر کودکان می باشد.

  بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت سالانه 000/500 مورد جدید وحد اقل 000/50 مرگ ناشی از کالا آزار در جهان روی می دهد . بیشتر از 90% موارد کالا آزار در جهان در شبه قاره هند (هند ، بنگلادش ، نپال ) ، سودان ، اتیوپی و برزیل رخ می دهد.کالا آزار در مناطق روستایی شایع تر از مناطق شهری است . در دنیای قدیم (نیمکره شرقی ) کالا آزار در قسمتهایی از آسیا ( بخصوص در شبه قاره هند ، قسمت مرکزی وجنوب غربی آسیا ) ، خاورمیانه ، آفریقا (خصوصا شرق آفریقا ) و جنوب اروپا دیده شده است . تغییرات آب و هوایی و دیگر تغییرات زیست محیطی از عوامل بالقوه برای گسترش محدوده جغرافیایی ناقلین و انتقال لیشمانیوزها در آینده هستند.

  ابتلا همزمان کالا آزار و HIV منجر به مشکلات عمده در درمان بیماران مبتلا به HIV بخصوص در اروپا شده است.

  توزیع جغرافیایی کالا آزار در دنیای جدید و قدیم

  کالاآزار در ایران از نوع مدیترانه‌ای بوده و بیشتر در کودکان ( بخصوص گروه سنی زیر 5 سال ) دیده می‌شود . این بیماری درایران کم و بیش از تمام استانها گزارش شده ودربعضی مناطق کشور وفور بیشتری را دارد

  106 مورد کالا آزار درسال 1391 در ایران ثبت و گزارش شده است . این بیماری دربعضی از مناطق کشور وفور بیشتری دارد و در استانهای اردبیل ، آذربایجان شرقی ، فارس و خراسان شمالی به صورت آندمیک وجود دارد.

  عامل بیماری زا و راه انتقال

  عامل اصلی بیماری گونه هایی از انگل تک یاخته ایی از جنس لیشمانیا است. که لیشمانیادونوا نی/ آرکی بالدی ای؛ لیشمانیا اینفانتوم / شاگاسی عامل ایجاد کالا آزار می باشد. کالا آزار در ایران توسط انگل لیشمانیا اینفانتوم/ شا گاسی ایجاد می شود و به دو نوع کالا آزار زئونوتیک و کالاآزارآنتروپونتیک تقسیم می شود.

  نوع زئونوتیک: راه انتقال، حیوان – ناقل – انسان است در مناطقی یافت می شود که عامل بیماری لیشمانیا اینفانتوم /شاگاسی می باشد .

  نوع آنتروپونتیک: راه انتقال، انسان – ناقل – انسان است در مناطقی یافت می شود که عامل بیماری لیشمانیا دونوانی / آرکی بالدی ای می باشد.

  کالا آزار در ایران از نوع زئونوتیک است و انسان به عنوان میزبان تصادفی و سگ و سگ سانان به عنوان مخزن انگل محسوب می شوند.

  ناقل بیماری پشه های خاکی که در مناطق شمال غرب و در مناطق جنوبی کشور می باشند.

  علائم بالینی

  دوره کمون از هفته ها تا ماههامتفاوت می باشد.علائم مشخصه بیماری شامل : تب های نامنظم طولانی و خفیف ، کاهش وزن ، بزرگی طحال و کبد ( خصوصا بزرگی طحال )، پان سیتوپنی ( کم خونی – لکوپنی و ترومبوسیتوپنی )میباشند .

  بیماری باتب و بیقراری شروع شده و با کاهش وزن ، بزرگی طحال و کبد ادامه یافته و در نهایت پس از 3-2 سال موجب مرگ می شود در بعضی از موارد که بیماری بصورت حاد است با تب بالا و لرز و در نهایت در 12-6 ماه موجب مرگ میگردد . علت مرگ معمولا در اثر عفونت های ثانویه و خونریزی های داخلی ایجاد می شود. بعضی از عفونت ها ی خفیف هم خود بخود بهبود ی می یایند .

  در مبتلایان به کالاآزار عموما مونوسیتوز،لنفوسیتوز ،افزایش آنزیم های کبدی،افزایش ESR ،کاهش آلبومین خون و افزایش گاماگلوبولین ها ی سرم دیده می شود.

  تعاریف بیماری

  مورد مشکوک

  بیمار با تب بیشتر از دو هفته که ممکن است با علائمی نظیر بزرگی طحال و کبد ، کم خونی ،رنگ پریدگی ، بی اشتهایی ، و کاهش وزن همراه باشد.

  مورد محتمل

  مورد مشکوک با سابقه اپیدمیولوژیک مثبت شامل زندگی در کانون های بومی بیماری یا سابقه مسافرت به آنجا

  مورد قطعی

  بیمار مشکوک یا محتمل به همراه آزمایش مثبت سرولوژیک( DAT,western blot, ELISA,IFA ) و یا دیدن انگل با استفاده از روشهای میکروسکوپی در گسترش تهیه شده از بافتها (طحال ، مغز استخوان و غدد لنفاوی) ، یا جدا کردن انگل پس از کشت

  موارد مشکوک و محتمل را باید جهت تشخیص قطعی به پزشک مرکز درمانی و یا متخصص جهت پیگیری بیشتر معرفی نمود

  درمان

  درمان به موقع در پیشگیری از مرگ و میر بیماری نقش به سزایی دارد. درمان استاندارد در ایران استفاده ازآنتی موان پنج ظرفیتی ( گلوکانتیم ) می باشد.بیمارانیکه به درمان با آنتیموان در دوره اول جواب مناسب درمانی نمی دهند ممکنست در دوره دوم یا حتی دوره سوم پاسخ مناسبی بدهند. اگر عود بیماری(به شکل تب،کاهش وزن ، افزایش اندازه طحال ) با تایید آزمایشگاهی اتفاق افتد بیماران باید نخست با ترکیبات آنتیموان تحت درمان قرارگیرند ودر صورت عود مجدد می توان ازداروها ی خوراکی میلتفوسین آمفوتریسین B ، بخصوص نوع لیپوزومال آن استفاده کرد.

  پیشگیری و کنترل

  - کنترل ناقلین ( مبارزه با پشه خاکی ها و جلوگیری از زاد و ولد آنها ،و سمپاشی برای از بین بردن پشه خاکی های بالغ)

  - کنترل مخزن کنترل جمعیت سگهای ولگرد و اتلاف سگ های صاحب دارآلوده ، ایمنسازی سگها ، درمان سگها)

  - بیماریابی فعال و غیر فعال (با استفاده از روش DAT ) جهت تشخیص و درمان به موقع بیماران

  - شناسایی سگهای صاحب دار آلوده به روش DAT و اتلاف سگهای آلوده

  - استفاده از قلاده های آغشته به سم دلتامترین در سگها ی خانگی ( این سم به مرور وارد بافت چربی پوست سگ می شود و تا چندین ماه اثر دور کنندگی خود را حفظ می کند .

  - آموزش پزشکان ؛ بهورزان و کادر بهداشتی - درمانی شبکه بهداشت و درمان

  - تقویت و گسترش هماهنگی بین بخشی.

  - تقویت سیستم گزارش دهی و اطلاع رسانی درمورد شیوع بیماری در انسان و حیوان.

  - آموزش جامعه در مورد راهها ی انتقال، علائم بالینی و پیشگیری بیماری .

  - بهسازی محیط به منظور محدود کردن محلهای تجمع سگهای ولگرد،از بین بردن شکافها و درزهای طبقات اولیه ساختمان که محل زندگی پشه ها می باشد.

  - نصب توری مناسب در منازل

  - سمپاشی همه اماکن و خانه های مجاور آن که در سه سال گذشته دارای بیمار مبتلا به کالا آزار بوده اند.

  - محافظت اشخاص از گزش پشه خاکی با زدن پشه بند یا تجویز داروهای دافع حشرات (به‌ خصوص‌ در مواقعی‌ که‌ پشه‌حداکثر فعالیت‌ یعنی‌ حوالی‌ غروب‌ آفتاب‌ تا طلوع‌خورشید را دارد)

  - دفع صحیح زباله و فضولات دامی و انسانی

  منبع:

  راهنمای مراقبت لیشمانیوز احشایی (کالاآزار ) در ایران

  وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

  معاونت بهداشت

  مرکز مدیریت بیماریهای واگیر

  اداره بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان